Marksizm ve ateizm, metafiziksel ve dini açıklamalardan ziyade, dünyayı somut ve maddi koşullarla açıklar. Marksizm, tarihin ve toplumların gelişimini ekonomik yapılar ve sınıf ilişkileri üzerinden açıklar, ateizm ise evreni bilimsel ve doğal yasalarla anlamaya çalışır. Marx, dinin toplumda egemen sınıfların çıkarını korumak için kullanılan bir ideoloji olduğunu savunur. Bu görüş, ateizmin temel ilkeleriyle paralellik gösterir. Ateistler dini, doğaüstü açıklamalar sunduğu ve insanları yanıltarak toplumsal eşitsizliği pekiştirdiği için eleştirir. Marksizm ve ateizm, toplumsal yaşamda dini etkilerin sınırlanması gerektiğini savunur. Marksist görüş, dinin toplumsal adaletsizliği meşrulaştıran bir güç olarak işlediğini savunurken, ateizm de inançları kişisel mesele olarak değerlendirir ve devletin dinden ayrılmasını savunur. Marksizm, sadece dinin eleştirilmesiyle yetinmez, aynı zamanda kapitalist toplumların yapısını eleştirir ve işçi sınıfı tarafından yapılacak bir devrimle, sosyalist bir toplum kurmayı amaçlar. Ateizm ise daha geniş bir dünya görüşü olmayıp, sadece Tanrı inancının reddedilmesidir. Marksizm, toplumsal ve ekonomik yapıları tarihsel bir süreç olarak değerlendirir ve bu yapıları değiştirebilmek için devrimci bir süreç gerektiğini savunur. Ateizm ise daha çok bireysel bir inançsızlık durumu olup, tarihsel süreçle doğrudan ilgisi yoktur. Marksizm dinin toplumsal yapılar üzerindeki rolünü sorgular ve ona karşı bir devrimci tavır alır. Ateizm ise sadece dini inançları reddeder, ancak dini toplumsal yapılarla ilgili bir teorik çerçeve sunmaz. Marksizm, dini ideolojiyi, kapitalizmin ve toplumsal adaletsizliğin bir aracı olarak görür ve bu yüzden ateizmi, bir toplumsal devrim için gerekli bir adım olarak kabul eder. Ateizm, bireysel bir inançsızlık durumudur ve daha çok Tanrı'nın varlığını reddetmekle ilgilenir. Bu iki kavram, bazı benzerliklere sahip olsalar da, Marksizm daha kapsamlı bir toplumsal ve ekonomik dönüşüm vizyonuna dayanırken, ateizm daha çok bireysel bir inanç durumu olarak kalır. Her iki sistem de dini eleştirirken, Marksizm bunu daha geniş bir toplumsal analiz bağlamında yapar, ateizm ise daha çok bireysel inançsızlık ve sekülerlik perspektifinden yaklaşır.
Zayıf ateizm, Tanrı'nın varlığını reddetmek yerine, Tanrı'nın varlığına dair kesin bir kanıt olmadığını savunur. Bu tür ateizm, herhangi bir tanrıya inançsızlık temelindedir, yani aktif bir inanç reddi değil, pasif bir inançsızlık söz konusudur. Güçlü ateizm, Tanrı'nın kesinlikle var olmadığını savunur. Bu tür ateistler, Tanrı'nın varlığını reddederken, bunun üzerine sağlam mantıklı ve felsefi argümanlar sunar ve inançsızlıklarını aktif olarak savunurlar. Teolojik ateizm, dini öğretileri ve Tanrı kavramını mantıksal ve teolojik argümanlarla reddeder. Tanrı'nın varlığına dair teolojik açıklamalar yetersiz, çelişkili veya tutarsız bulunarak inançsızlık ortaya çıkar. Bilimsel ateizm, bilimsel açıklamalarla Tanrı'nın varlığına gerek olmadığı görüşünü savunur. Doğal olaylar ve evrim gibi bilimsel teoriler, Tanrı"nın müdahalesini gerektirmeden evrenin işleyişini açıklar. Aydınlanmacı ateizm, insan aklını ve mantığını ön planda tutarak dini öğretileri sorgular. Din, akıl ve özgür düşüncenin önünde bir engel olarak görülür ve rasyonel düşünmenin toplumda daha güçlü olması gerektiği savunulur. Evrimsel ateizm, evrim teorisinin Tanrı'nın varlığına ihtiyaç duymadan açıklamalar sunduğunu savunur. Evrimsel süreçler, Tanrı müdahalesi olmadan canlıların çeşitlenmesini ve evrimini açıklayan bilimsel bir temel oluşturur. Anti-teizm, sadece Tanrı'nın varlığını reddetmekle kalmaz, dinin toplumsal etkilerini de eleştirir. Din, bireysel özgürlükleri ve akıl yürütmeyi engeller; bu yüzden dinin toplumsal etkileri zarar verici olarak görülür ve dinin etkisi reddedilir. Kültürel ateizm, Tanrı'ya inanmasa da toplumda yerleşik dini gelenek ve değerleri reddetmez. Din, kültürel miras veya toplumsal normlar olarak kabul edilir; ancak bireysel anlamda inançsızlık söz konusudur, dini öğretilere inanılmaz. Sofistike ateizm, derin felsefi ve mantıksal argümanlarla Tanrı'nın varlığını reddeder. Tanrı'ya inanmayı reddeden ateistler, dini ve metafiziksel argümanları sorgular, dinin iddialarına karşı güçlü felsefi eleştirilerde bulunurlar. Seküler ateizm, dinin toplumsal ve devlet işlerinden ayrılmasını savunur. Din, devlet işlerine karışmamalıdır ve toplumsal meselelerde bilimsel, rasyonel yaklaşımlar öne çıkmalıdır. Dini etkilere karşı laik bir toplum anlayışı güdülür. Militan ateizm, ateizmi yalnızca bireysel bir inançsızlık olarak kabul etmekle kalmaz, aynı zamanda dini inançları ve dini etkileri aktif bir şekilde eleştirir ve reddeder. Militan ateizm, ateizmin yayılmasına yönelik açık bir çaba gösterir.
Marksist açıdan ateizm, dinin egemen sınıflar tarafından toplumsal düzeni ve sömürüyü meşrulaştırmak için kullanılmasıyla çelişir. Ateizm, bu ideolojik yapıyı sorgularken, dinin toplumsal işlevine karşı çıkar, ancak toplumda bir bölünme yaratabilir. Ateizm, kapitalist üretim biçiminin sonucu olarak doğar. Kapitalizmde, egemen sınıflar dini kullanarak işçi sınıfını kontrol eder. Bilimsel ilerleme ve bireysel özgürlüklerin artması, dinin işlevini sorgulayan bir ateizm üretir. Ateizm, kapitalizmin olgunlaşmış aşamalarında, özellikle sanayi devrimi sonrası gelişir. Bu dönemde bilimsel düşüncenin yükselmesi, dinin açıklama gücünü sorgulatır. Ateizm, toplumsal yapıyı değiştirme amacına hizmet eder. Ateizm, işçi sınıfının dini egemenliğe karşı bir direniş aracı olur. Burjuvazi, dini kullanarak egemenliğini sürdürürken, dini kurumlar ve egemen sınıflar ateizmden kaybeder; toplumun dini etkileri azalır. Kapitalist üretim, hukukun, politikanın, ideolojinin ve kültürün dönüşümünü tetikler. Ateizm, sekülerleşme süreciyle dini etkilerin hukuk ve politikada zayıflamasına, akılcı düşüncenin kültürel alanda yayılmasına yol açar.
